این دیدار پس از برگزاری انتخابات دسامبر و پیروزی مجدد اسلام کریم اف انجام پذیرفت.
این دیدار نشان دهنده تغییراتی است که در سیاست خارجی ازبکستان ایجاد شده است.
رئیس‌جمهوری ازبک نیز نسبت به این نشست ابراز تمایل کرد و به آن پاسخ مثبت داد.
تحلیلگران می‌گویند تغییرات به وجود آمده در سیاست دولت ازبک در راستای پیشبرد اهداف امنیت منطقه و ثبات وضعیت کشور با توجه به همسایگی با افغانستان صورت پذیرفته است.
با توجه به مقاماتی که در جلسه مذکور حضور داشتند، این احتمال قوت می‌گیرد که مذاکرات روی مسئله افغانستان متمرکز شده باشد. از جمله آنها می‌توان به دبیر شورای امنیت، وزرای دفاع و سیاست خارجی و همچنین فرمانده سربازان مرزی اشاره کرد.
فالون علاوه بر ازبکستان و افغانستان، نشست‌هایی را نیز با مقامات ارشد پاکستان، قرقیزستان و تاجیکستان برگزار کرد. دیدار او از تاشکند، تعجب کارشناسان مسائل سیاسی و امنیتی را برانگیخت.
برخی از این کارشناسان معتقدند که آمریکا به این دلیل گفت‌وگوهای خود را با رهبران ازبک آغاز کرده که بتواند مجددا در مسائل مهم راهبردی آسیای میانه نفوذ داشته باشد.
حوادث غم انگیز اندیجان در می2005، انتقادات شدید دولت‌های غربی از ازبکستان را به‌دنبال داشت و در واکنش به این اتفاق، فعالیت پایگاه نظامی آمریکا در کارشی متوقف شد.
همچنین روابط دوجانبه آمریکا و ازبکستان به حالت تعلیق درآمد. اما با نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست‌جمهوری، کریم اف ناگهان به وجود نیروهای مخالفی اشاره کرد که خواستار نداشتن رابطه ازبکستان با غرب هستند. البته واضح است که چنین مخالفت‌ها و درگیری‌ها صرفا برای کسب امتیازات مشخصی صورت می‌پذیرد.
کریم اف گفت: احترام متقابل و همکاری سودمند دوجانبه با تمامی کشورهای همسایه دور و نزدیک همواره از جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی دولت ازبکستان برخوردار بوده است.
البته این مسئله شامل اروپا و آمریکا نیز می‌شود.تاشکند نمی‌تواند تبدیل شدن به چهره منفور بین‌المللی را بپذیرد. سال گذشته کشورهای اروپایی راهبرد جدیدی را اتخاذ کردند که طبق آن پیشرفت دمکراسی در آسیای میانه دومین گام در راستای دستیابی به منابع انرژی محسوب می‌شد. با وجود شریک سخت گیری مانند تاشکند، تحقق این امر کار ساده‌ای به‌نظر نمی‌رسید.
تاشکند پیش از این، اولویت‌های سیاسی خود را آلمان در غرب و ژاپن در شرق تعریف کرده بود زیرا کشورهای مذکور، ازبکستان را به‌دلیل حوادث اندیجان مورد انتقاد قرار نداده بودند. مقامات آلمانی و افرادی که در پایگاه هوایی ترمز در نزدیکی مرز افغانستان مستقر هستند، هیچ گونه نگرانی از این بابت ندارند.
تحلیل گر پر نفوذ ازبک که رابطه نزدیکی با وزارت امور خارجه دارد در همین رابطه به کارشناسان گفت: توافقات لازم با مسکو درخصوص آرایش پایگاه به عمل آمده بود و برلین آگاهی کامل از این اقدام داشت.
همکاری تاشکند (یا به‌طور کلی حضور در آسیای میانه) برای ژاپن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا از این طریق ژاپن قادر خواهد بود که نفوذ پکن – که نقش مهمی در سازمان همکاری شانگهای دارد – را محدود سازد.
این مسئله امتیاز خوبی برای دولت ازبکستان محسوب می‌شود زیرا می‌تواند علاوه بر روسیه و دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای، با کشورهای بیشتری همکاری داشته باشد.
بدیهی است که آمریکا در دستیابی به اهداف خود درخصوص ازبکستان، ناکام خواهد بود زیرا وضعیت موجود و شرایط حاکم در منطقه، تفاوت زیادی با دوران اواخر دهه 1990 دارد.
در آن زمان روابط آمریکا و ازبکستان در حال شکل گیری بود و ازبکستان از جانب مبارزان مسلمان تندرو افغانی و تاجیک در معرض تهدید قرار داشت.
تاشکند نیز از راه‌های ارتباطی خود اطلاعاتی مبنی بر حمایت نکردن مسکو درصورت درگیری و حمله دریافت کرده بود.
ازبکستان در سال 1999 از معاهده امنیتی خارج شد و با توجه به حمایت آمریکا در بحران درگیری با تندروهای مسلمان، روابط خود را با واشنگتن نزدیک‌تر کرد. هم اکنون مفهوم امنیت منطقه‌ای کاملا متفاوت است.
سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای نقش تأثیرگذاری در شرایط فعلی دارند. روسیه و چین دارای بیشترین نفوذ در این دو سازمان هستند و در حال حاضر، اطمینان و امید ازبکستان به آنها باعث برقراری امنیت در منطقه شده است.
مقامات ارشد ازبکستان مصرانه تشکیل مرکز منطقه‌ای ضد تروریستی به مرکزیت تاشکند را از رهبران سازمان همکاری شانگهای پیگیری می‌کنند. اخیرا پارلمان ازبکستان تعدادی از اسناد را جهت تکمیل مراحل پذیرش استانداردهای قانونی سازمان پیمان امنیت جمعی، مورد تائید قرار داده است.
درصورتی که کرملین خواستار برقراری مجدد روابط با ازبکستان باشد، به‌طور حتم این خواسته، استقبال تاشکند را به همراه خواهد داشت.
نه تنها سازمان‌های مخالف دولت ازبکستان – جنبش‌های اسلامی ازبکستان – و حزب التحریر در فهرست سیاه روسیه قرار دارند بلکه کرملین به‌دنبال نفوذ هرچه بیشتر دیپلمات‌های خود در سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای است.
به‌نظر می‌رسد که سیاست جاری ازبکستان درخصوص رابطه با هم پیمانان خود و مشارکت با آنها، با مشکل خاصی مواجه نباشد. اما این مسئله به این معنا نیست که از سرگیری همکاری با آمریکا تصمیم نابجایی برای تاشکند باشد.
وضعیت داخلی افغانستان از یک سو و نگرانی‌های تاشکند از سوی دیگر، ممکن است منجر به اتخاذ سیاست جدیدی در روابط دوجانبه شود. همچنین این مسئله یک تضاد اساسی در سیاست آمریکا محسوب می‌شود.
در اوایل قرن 21، آمریکا شریک شماره یک ازبکستان بود اما در حال حاضر این کشور برای دستیابی به اهداف خود در ازبکستان باید در کنار دیگر کشورها نظیر روسیه، چین و اتحادیه اروپا قرار گیرد.
تغییر مناسبات با اروپا و آمریکا
کشورهای اروپایی نیز متوجه تغییر سیاست خارجی دولت ازبکستان شده‌اند.
در 17 ژانویه، یک روز پس از شروع به کار کریم اف، پیر مورل نماینده ویژه اتحادیه اروپا در آسیای میانه اعلام کرد: اتحادیه اروپا به ازبکستان به‌عنوان یک شریک مطمئن نگاه می‌کند و خواستار افزایش مناسبات با این کشور است. در حال حاضر اتحادیه اروپا در گسترش روابط با ازبکستان، از آمریکا پیشی گرفته است.
سال گذشته اتحایه اروپا کاهش تحریم‌های ازبکستان را که به‌دنبال حوادث اندیجان وضع شده بود در دستور کار قرار داد.
در پاسخ به این حرکت، دولت ازبکستان نیز ضمن موافقت با عفو مجازات چندین مبارز حقوق بشر، دستور توقف اجرای حکم اعدام را از اول ژانویه 2008 صادر کرد. در پی این اقدامات روابط عادی بین اتحادیه اروپا و ازبکستان برقرار شد.
en.rian.ru
28 ژانویه 2008
